Obniżona wrażliwość na bodźce to zaburzenie przetwarzania sensorycznego, w którym układ nerwowy osoby dotkniętej tym problemem nie odbiera odpowiednio bodźców ze środowiska zewnętrznego lub własnego ciała. Osoby z obniżoną wrażliwością na bodźce potrzebują intensywniejszej stymulacji zmysłowej, aby zarejestrować i odpowiednio zareagować na bodźce, co wpływa na ich codzienne funkcjonowanie i może prowadzić do poważnych trudności adaptacyjnych.
Charakterystyka obniżonej wrażliwości sensorycznej
Obniżona wrażliwość na bodźce sensoryczne odnosi się do sytuacji, w której dana osoba potrzebuje silniejszego lub bardziej intensywnego bodźca, aby go odczuć lub odpowiednio przetworzyć. Obniżona wrażliwość na bodźce może dotyczyć różnych zmysłów, w tym dotyku, słuchu, wzroku, propriocepcji (czucia ciała w przestrzeni) i zmysłu przedsionkowego (równowaga). Objawy mogą manifestować się w różnorodny sposób, w zależności od konkretnej modalności sensorycznej, która jest dotknięta tym zaburzeniem.
Objawy obniżonej wrażliwości na bodźce w różnych modalnościach zmysłowych:
- dotyk – osoby z obniżoną wrażliwością na bodźce dotykowe mogą wykazywać potrzebę nadmiernej stymulacji fizycznej. Często dążą do silnego ucisku, mogą intensywnie się dotykać, gryźć różne przedmioty lub szukać niebezpiecznych sytuacji, w których dochodzi do kontaktu fizycznego. Te osoby mogą mieć wysoką tolerancję na ból lub ciepło, co może prowadzić do ryzykownych zachowań, np. ignorowania urazów
- słuch – obniżona wrażliwość na bodźce w odniesieniu do dźwięków może prowadzić do poszukiwania intensywnej stymulacji akustycznej. Dzieci z takim zaburzeniem mogą preferować głośne otoczenie, emitować głośne dźwięki lub być wyjątkowo zainteresowane hałaśliwymi zabawkami. Tego typu zachowanie może jednak prowadzić do problemów z koncentracją i nauką, szczególnie w spokojnych środowiskach, takich jak szkoła
- wzrok – w przypadku obniżonej wrażliwości wzrokowej osoby mogą preferować silne oświetlenie, intensywne kolory lub być zainteresowane obserwacją szybko zmieniających się obrazów. Tego rodzaju objawy mogą prowadzić do trudności w przetwarzaniu subtelnych informacji wzrokowych, co utrudnia np. naukę pisania lub czytania
- propriocepcja – osoby z obniżoną wrażliwością proprioceptywną mogą mieć trudności z odczuwaniem pozycji swojego ciała w przestrzeni. Szukają intensywnych bodźców, takich jak silny nacisk na ciało, wspinanie się na różne obiekty czy intensywne ruchy. Może to prowadzić do problemów z koordynacją ruchową, a także trudności w wykonywaniu precyzyjnych czynności manualnych
- przedsionek (równowaga) – obniżona wrażliwość na bodźce przedsionkowa objawia się potrzebą intensywnej stymulacji związanej z ruchem. Osoby dotknięte tym zaburzeniem mogą nieustannie szukać aktywności, które angażują system przedsionkowy, takich jak bujanie się, skakanie, kręcenie się w kółko. Zdarza się, że te osoby nie odczuwają skutków nagłych zmian pozycji ciała, co może prowadzić do problemów z równowagą oraz ryzyka urazów.
Jakie są konsekwencje dla funkcjonowania?
Osoby z obniżoną wrażliwością na bodźce często wykazują zachowania kompensacyjne, mające na celu zwiększenie intensywności bodźców zmysłowych. To może prowadzić do szeregu problemów zarówno na poziomie rozwojowym, jak i behawioralnym. Brak odpowiedniej stymulacji zmysłowej może prowadzić do opóźnień w rozwoju motorycznym, trudności w nauce oraz zaburzeń w relacjach społecznych.
Dzieci z obniżoną wrażliwością sensoryczną często mają trudności z regulacją własnego zachowania. W poszukiwaniu silniejszych bodźców mogą angażować się w ryzykowne zachowania, takie jak wspinanie się na wysokie obiekty, skakanie z dużej wysokości czy zbyt silne gryzienie przedmiotów. Te zachowania mogą prowadzić do zwiększonego ryzyka urazów oraz trudności w interakcjach z rówieśnikami i dorosłymi.
W sferze emocjonalnej osoby z obniżoną wrażliwością na bodźce mogą doświadczać frustracji, gdy nie są w stanie uzyskać odpowiedniej stymulacji sensorycznej, co może prowadzić do wybuchów złości, trudności w skupieniu uwagi oraz zmniejszonej zdolności do wyciszenia się.
Rola terapii integracji sensorycznej (SI) w leczeniu obniżonej wrażliwości na bodźce
Terapia integracji sensorycznej (SI) jest jedną z kluczowych metod stosowanych w leczeniu obniżonej wrażliwości na bodźce. W ramach terapii SI, terapeuci dostarczają odpowiednich bodźców sensorycznych, które wspierają rozwój układu nerwowego i poprawiają zdolność przetwarzania informacji zmysłowych. Dzieci z obniżoną wrażliwością na bodźce otrzymują stymulację o odpowiedniej intensywności, która pomaga im lepiej integrować bodźce zmysłowe.
W kontekście terapii integracji sensorycznej, terapeuta tworzy środowisko, w którym dziecko może angażować się w kontrolowane aktywności sensoryczne, takie jak zabawy ruchowe, ćwiczenia proprioceptywne czy stymulacja dotykowa. Kluczowym celem jest wspieranie mózgu w organizowaniu informacji sensorycznych w sposób bardziej skuteczny i odpowiedni dla codziennego funkcjonowania.
Inne metody wspomagania
Obok terapii integracji sensorycznej, istnieje wiele innych strategii, które mogą pomóc osobom z obniżoną wrażliwością na bodźce. Ważnym elementem terapii jest dostosowanie środowiska – umożliwienie dostępu do bardziej intensywnych bodźców sensorycznych w kontrolowany sposób. Przykładowo, w środowisku szkolnym można wprowadzić specjalne narzędzia sensoryczne, takie jak gumki do ściskania, fotele balansujące czy ciężkie koce, które dostarczają dziecku odpowiedniej stymulacji proprioceptywnej.
Aktywności fizyczne również odgrywają istotną rolę w terapii osób z obniżoną wrażliwością sensoryczną. Ćwiczenia angażujące układ przedsionkowy i proprioceptywny, takie jak skakanie na trampolinie, wspinaczka czy zajęcia sportowe, pomagają w dostarczaniu intensywnych bodźców zmysłowych w bezpieczny i kontrolowany sposób.
Wreszcie, edukacja rodziców jest kluczowa, aby zrozumieli, jak wspierać dziecko w codziennych aktywnościach. Rodzice mogą nauczyć się, jak dostarczać odpowiednią stymulację zmysłową, wprowadzać aktywności o większej intensywności w domowych warunkach oraz zarządzać zachowaniem dziecka w sposób dostosowany do jego potrzeb sensorycznych.
Wnioski
Obniżona wrażliwość na bodźce stanowi wyzwanie dla osób, u których występuje, oraz dla ich opiekunów, wpływając na ich codzienne funkcjonowanie i rozwój. Wczesne rozpoznanie Obniżona wrażliwość na bodźce oraz zastosowanie odpowiednich metod terapeutycznych, takich jak integracja sensoryczna, może znacząco poprawić jakość życia i funkcjonowanie w społeczeństwie. Terapia integracji sensorycznej, w połączeniu z dostosowaniem środowiska i edukacją opiekunów, odgrywa kluczową rolę w procesie leczenia i wsparcia osób z obniżoną wrażliwością sensoryczną.